ESNAF DUASI

Bekir ŞAHİN

Arasta ve çarşı esnafının her sabah dükkânını açmadan önce altında toplanıp dua ettiği kubbe ile örtülü bölüme dua kubbesi denilmiştir. Fütüvvet geleneğinin devam ettiği ve Ahîlik teşkilâtının ticaret hayatına hâkim olduğu devirlerde de bazı arasta, bedesten, çarşı gibi ticarî merkezlerde esnafın sabah dükkânını açmadan önce bir yerde toplanıp dua ettiği bilinmektedir.

Sabah namazında camide buluşan esnaf, namazdan sonra çarşının dua meydanı veya dua kubbesi adı verilen bölümünde toplanırdı. Burada kendi aralarından seçilmiş olan ilmine güvenilir bir kişinin (duacı) önderliğinde doğruluk yemini ile helâl ve bereketli kazançlar elde etmek için dua eden esnaf daha sonra dükkânlarını açardı.

XVI. yüzyıl içerisinde yapılmış arasta ve bedestenlerde bu yapılara rastlamaktayız. Eskiden İstanbul’da Kapalı Çarşı ve Mısır Çarşısı’nda esnafın her sabah dükkânlarını açmadan önce “dua meydanı” adı verilen yerlerde toplanarak dua ettiği bilinmektedir. Büyüklüğünden dolayı Kapalı Çarşı’da dua meydanının iki tane olduğu, birinin Zenneciler ve Feraceciler sokaklarıyla Fesciler ve Yağlıkçılar caddelerinin kesiştiği kavşakta, diğerinin Sandal Bedesteni’nde bulunduğu, Mısır Çarşısı’nda ise çarşıyı oluşturan iki sokağın birleştiği yerin dua meydanı olarak kullanıldığı bilinir.

Esnafın sabah işe başlamadan önce toplu halde dua etmeleri yüzyıllardır sürmekte olan bir gelenektir. Bu dua günümüzde bazı Ahi adı taşıyan vakıf ve derneklerin Web sitelerinde Ahilik Duası olarak da kaydedilmiştir. Günümüzde Konya, Kırşehir, Urfa, Bolu vb. Anadolu şehirlerinde bu gelenek sürdürülmektedir. Örneğin Kadınhanı’nda Cumartesi günü Pazar kurulur. Cumartesi sabahı belediye hoparlöründen yapılan bereket duasına esnaflar ayakta dikilerek amin derler.

Aralarında bazı ufak farklılıkların bulunduğu dualar euzu besmele ve salavât ile başlamakta, Peygamber Efendimizin ve âlinin, hulefâ-yı râşidin ve diğer ashabın ruhlarına, Ahi Evran ve bazı meslek pirleri peygamberlerin ruhları için Fâtiha okunarak tamamlanır.

Örnek bir dua:

 Elhamdulillâhi Rabbi'l-'âlemîn ve's-salâtü ve's-selâmü 'alâ rasûlinâ Muhammedin ve 'alâ âlihî ve sahbihî ecma'în. Sübhâne Rabbiye'l-'aliyyi'l-a'le'l-Vehhâb. İftah lenâ hayra'l-bâb.

"Allah’ım!

Bizi haramlardan uzak eyle, başkalarına el açtırma, senin emirlerine karşı gelmekten muhafaza eyle, bizlere doğru yolu göster, dünya ve âhirette güzel sona ulaştır bizleri yâ Rabbi! Dinin konusunda bizleri şüpheye ve ayrılığa düşürme, riyâdan ve başkaları duysun diye dindarlık etmekten koru! Ey kalpleri evirip çeviren Allah’ım! Bizi doğru yola ilettikten sonra kalplerimizi eğriltme, bize katından rahmet bağışla, şüphesiz çok bağışlayan sensin, sen!"

Ya Rabbi!

Cümlemizi darlıktan, bereketsizlikten, aldanmaktan ve aldatmaktan, hak yemekten, kul hakkına tecâvüz etmekten muhâfaza eyle! Bizleri açlık, yokluk, kıtlık, kuraklık, arazî ve semâvî musîbetlerden koru! Kanâat etmeyi, gönlü zengin, gözü tok olabilmeyi, hayırda yarışmayı, veren el olmayı nasîp eyle! Rızkımız gökte ise yere indir, yer altındaysa yeryüzüne çıkar, uzakta ise yakınlaştır, zorsa kolaylaştır. Rızkımızı temiz ve helâl eyle Allah’ım!

Ey Allah’ım!

Esnâfımızı alırken satanı gözeten, satarken alanı gözeten, eksik ölçüp yanlış tartmayan, doğru ve güvenilir kimselerden eyle! İsrâftan, cimrilikten, azgınlıktan, korkaklıktan, âcizlikten, tembellikten, ahlâksızlıktan, haddi aşmaktan sana sığınırız Ya Rabbi! Bizleri nefsine uyarak kötülük işleyenlerden eyleme, kesâda uğratma!

Ey kâinâta yön veren yüce Rabbimiz!

Milletimizi ve vatanımızı her türlü âfet ve musîbetten koru. Devletimize ve milletimize birlik, dirlik ve düzen bahşeyle! Hastalara şifâ, dertlilere devâ, borçlulara edâ nasîb eyle ya Rabbi!

Allahümme salli 'alâ seyyidinâ Muhammedin ve 'alâ âl-i seyyidinâ Muhammedin salâten tüncinâ bihâ min-cemî'i'l-ehvâli ve'l-âfât ve takzî lenâ bihâ cemî'a'l-hâcât ve tüdahhirünâ bihâ min cemî'i's-seyyi'ât ve terfa'unâ bihâ 'indeke a'le'd-derecât ve tübelligunâ bihâ aksa'l-gâyât min-cemî'i'l-hayrâti fi'l-hayâti ve ba'de'l-memât; bi-rahmetike yâ erhame'r-râhimîn ve selâmün 'ale'l-mürselîn.

Hazreti Rasûl-i ekrem ve Nebiyy-i muhterem, mürşid-i 'âlem sallallâhu te'âlâ 'aleyhi ve sellem efendimiz hazretlerinin pâk, münevver, mutahhar, mücellâ, 'azîz, latîf rûh-i şerîfleri için, âl ve ashâbının ruhları için, çehâr-yâr-ı güzîn rıdvânullâhi te'âlâ 'aleyhim ecma'în hazerâtının ervâhı için, Pîr-i pîrân Pîrimiz Ahi Evran hazretlerinin rûhu için, Selmân-ı Pâk hazretlerinin ruhu için, İdrîs Nebî, Dâvud Nebî ve cümle gelmiş pîrler ve üstâdların ervâhı için, bâkîde kalan üstâdların selâmeti için, işlerin güçlerin âsân olması için, garîpler ve mazlûmlar ervâhı için, cumhûr-i Müslimînin sıhhat ve selâmeti için Allah rızâsı için el-Fâtiha.