Sultan Veled
Sultan Veled
( 623//1226 -712/1312 )
Türkiye Selçukluları
döneminde Konya’da yaşayan bir çok Ahî’ye dair Divan adlı eserinde bilgi veren
Sultan Veled, Lârende/Karaman’da dünyaya geldi. Babası, Mevlânâ Celâleddin-i
Rûmî, annesi Şerafeddin Lala’nın kızı Gevher Hatun’dur. Gelenek olarak ilk
erkek torunlarına Dedelerin isimlerini
aynen verdikleri için, Mevlânâ’da ona babasının adını vermiştir.Mevlânâ ve
yakınları tarafından Bahaeddin diye çağırırdı. Ancak daha çok Sultan Veled
olarak bilinmektedir.Mevlânâ ve yakınları tarafından Bahaeddin diye çağırırdı.
Ancak daha çok Sultan Veled olarak bilinmektedir.
Çocukluğunun ilk yıllarını dedesi Bahâeddîn Veled ile
birlikte geçiren Sultan Veled, ilk eğitimini babasından almıştır. Konya'da ve
Şam'da çeşitli âlimlerden, özellikle babasından medrese ilimlerini öğrenmiştir.
Seyyid Burhâneddin Tirmizî, Şems-i Tebrizî, Hüsâmeddin Çelebi'ye kadar birçok
büyük sûfîyle ve zamanın âlimleri ve şairleriyle sürekli münasebetlerde
bulunarak ilim ve sülûk yönünden yükselmiştir. Onun yetişmesinde, inanış ve
duyuş tarzı ile düşüncelerinin şekillenmesinde babasının büyük bir etkisi
vardır.
Sultan Veled gençliğinde Konya Akören Medres Mevlânâ,
oğlunu Şems’e murîd yapmıştır;(Manâkıb al-’ârifın s.333) Sultan Veled ise,
babasının ölümünden sonra, içten gelme bir kadirbilirlikle, kendiliğinden,
Hüsameddin Çelebi’nin müridi olmuştur. Şeyh Salâhaddin Zerkûb’un ölümünden
(1261) sonra Mevlânâ, mürîdlerinden Hüsameddin Çelebi’yi halife seçmiştir. Mevlânâ’dan
gerekli dinî ve tasavvufi bilgileri elde eden Sultan Veled, bunları yalnız
öğretmekle yetinmemiş bilgilerini başkaları için faydalı bir hale getirmeğe ve
öğretmeğe de çalışmıştır. Selahaddin Zerkubi’nin kızı Fatma Hatun’la
evlenmiştir.
Şam’da tahsilinden sonra Haleb’e gelmiş ve orada bulunan
Alimlerle münazaralarda bulunmuştur. Hanefilere dair tabakat kitaplarında
Sultan Veled fakihlerin en meşhurları arasında yer almaktadır. eserlerini
Farsça yazmakla birlikte epeyce Türkçe şiirleri de bulunmaktadır. Bu açıdan O,
Ahmed Fakîh ile birlikte, Anadolu Türk edebiyatında bir öncü durumundadır.
Sultan Veled Mevlevîliği sistemli bir tarikat
haline getirilmesi Mevlevîliğin âdâb ve erkânı Sultan Veled döneminde teşekkül
etmeye başlamıştır. Nitekim Mevlevî mukabelesinde semâhânenin üç defa
devredilmesinden ibaret “devr-i veledî” zikrinin yapılması ona izâfe
edilmektedir.
Mevlevî dergâhları bir
okul gibi halkın aydınlatılmasında büyük hizmetler görmüştür. Tarikatın ilk
şeyhi de Hüsâmeddin Çelebi olmuş, 1284 yılında vefat etmesi ile yerine Sultan
Veled geçmiştir.
Mevlevilik zamanla
yayılmış, Bursa ve Edirne başta olmak üzere, Osmanlı devleti içinde itibar
görerek gelişmiş, hatta padişahların da ilgisini, yardımını ve desteğini
görmüştür.
1312 tarihinde vefat
eden Sultan Veled, az da olsa, gerçek manada Türkçe gazel yazan ilk şairdir.
İlk olması bakımından bazı aksaklıklar bulunsa da bu şiirler edebî yönden
önemlidir. O gazellerinde daha ziyade babasının etkisi altında, topluma hitap
eder.
Eserleri:
Sultan Veledin eserleri
Mevlânâ’nınkiler gibi manzum ve mensur olmak üzere ikiye ayrılır. Babası gibi
bir divan üç mesnevi ve bir de mensur Maârifi yazmıştır. Ancak Sultan Veled
devrinde Türkçe’nin Anadolu’da varlığını kabul ettirecek bir hâle gelmesinden
dolayı,eserlerinde Türkçe’ye daha fazla yer vermesiyle Mevlânâ’nın eserlerinden
ayrılmaktadır.
Manzum eserlerinin
toplam beyit sayısı 30.000'e ulaşan Sultan Veled'in devrinde velûd (çok eser
veren) bir şair olduğu görülür.
BİBLİYOGRAFYA:
Sultan Veled, Maârif, Çev: Meliha Tarıkâhya, MEB, İstanbul 1985, s.7;M. Fuad Köprülü, Türk Edebiyatında ilk
MutasavvıflarAnkara 1991, s. 216, 235-239;
Abdülbâki Gölpınarlı, Mevlânâ Celâleddin, İstanbul 1952, Abdülbâki Gölpınarlı,Mevlana’dan Sonra Mevlevîlik, İstanbul 1953, Reşat Öngören, “Mevlânâ Celâled- dîn-i Rûmî”, DİA, XXIX, 444; Nuri Özcan, “Mevlevî Âyini”, a.e., XXIX, 464; Barihüda Tanrıkorur, “Mevleviyye”, a.e., XXIX, 468;
Veyis Değirmençay “Sultan Veled”, DİA, XXIX, C 37, s. 521-522. Divan-ı Sultan Veled, nşr. Feridun Nafız
Uzluk, Ankara 1941 s,78-82; Sultan
Veled, Maârif, Çev. Meliha Anbarcıoğlu, Konya ve Mülhakatı Eski Eserleri
Sevenler Derneği Yayını, Konya: 2002, s.18; http://sultanveled.semazen.net/?p=267 Erişim:12.06. 2014
http://www.turkkad.org/UD_OBJS/IMAGES/SEMPOZYUM/SULTANVELED/sultanveled-davetiyekitabi.pdf Erişim:13.06. 2014
Yorumlar