TOPKAPI SARAYI MÜZESİ EL YAZMA KÜTÜPHANESİ

 

 

İslam dünyasının önemli sanat yapıtları olan el yazmaları Osmanlı  İmparatorluğu’nun  yaklaşık 400 yıl süreyle yönetim, eğitim ve sanat merkezi olan Topkapı  Sarayı’nda toplanmıştır. Osmanlı padişahları kitap sanatına büyük ilgi göstermiştir. Topkapı Sarayı Müzesi El Yazma Koleksiyonu hem padişahların atölyelerde hazırlattıkları eşsiz el yazmaları ile hem de İslam coğrafyasından hediye olarak Saray’a gönderilen kıymetli eserlerle oluşmuştur.

Sarayın bu koleksiyonu gerek Osmanlı padişahlarının ve kitaplıkların yoğun olarak yer aldığı Enderun Avlusu’nun eğitim yönünü, gerekse entelektüel birikimini vurgulaması bakımından önemlidir. Topkapı Sarayı Müzesi El Yazma Koleksiyonu içinde yer alan toplam 21.438 adet eserin 18.622 adedi el yazma, 2.816 adedi nadir basmadır. Yaklaşık 600 el yazma kitap ve murakka içinde toplamda on bini geçen minyatür bulunmaktadır. Bu koleksiyon 8. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar İslâm kitap ve hat sanatının eşsiz eserleri ile Batı dünyasının en erken tarihli baskı eserlerini bünyesinde barındırmaktadır.  Bu mühim eserler arasında Osmanlı kitap sanatının başyapıtı niteliğindeki büyük ebatta Karahisari Kur’an-ı Kerimi; 1330-31 tarihli minyatürlü ve bilinen en erken tarihli Şahname; 1513 tarihli Piri Reis’in dünya haritası gibi önemli eserler ve ayrıca cildi, tezhibi, minyatürleri ve konusu ile dünyada tek olan Kitab-ı Sitte-i Attar, Kitab-el Bahriye, Cami’üt Tevarih, Selimname, Divan-ı Hazik, Sevakıb-ı Menakıb, Şakayık-ı Numaniye, III. Murad Surnamesi gibi 103 ünik eser bulunmaktadır.

Topkapı Sarayı Müzesi El Yazma Koleksiyonu, 1928 yılında 13 müstakil kitaplığın Fatih dönemi yapısı olan ve padişah, akağalar ve iç oğlanların ibadeti için yapılan Ağalar Camii’nde bir araya getirilmesiyle oluşmuştur ve 2007 yılına kadar bu yapı Topkapı Sarayı Müzesi El Yazma Kütüphanesi olarak kullanılmıştır. Bu süreçte ciddi bir onarım geçirmeyen Ağalar Camii zamanla yıpranmış, özellikle 1999 Marmara depreminden sonra beşik tonozdaki çatlakların açılmaya başladığının tespit edilmesiyle bina restorasyonun yapılmasına ve depolama sistemlerinin yenilenmesine karar verilmiştir. Koleksiyon 2007 yılı Nisan ayında, Fatih Sultan Mehmed döneminde kurulan Enderun’daki Hazine Koğuşu’na taşınmıştır.

2007 yılından 2013 yılı Ağustos ayına kadar restorasyonun sürdüğü dönemde kitaplar Hazine Koğuşu’nda korunmuş ve bu süreçte kütüphane hizmet vermeye devam etmiştir. İklimlendirme, yangın algılama, güvenlik gibi esas özelliklere sahip koğuşta, el yazma eserler hazırlanan özel raflarda ve çekmecelerde,  özenli bir şekilde muhafaza edilmiştir. Bu süre içerisinde eserlerin kondisyon durumlarının periyodik kontrolleri sürekli yapılmış, mevcut muhafaza şartlarından kaynaklanan herhangi bir kondisyon değişimine rastlanmamıştır.

Yenilenen depolama, yangın ve iklimlendirme sistemleri ve güvenlik kameralarıyla restorasyonu biten Ağalar Camii’ne koleksiyon, 1 Ağustos 2013 tarihi itibariyle taşınmış ve yerleştirilmiştir.

Topkapı Sarayı Müzesi El Yazma Kütüphanesi kitapların yalnızca saklanarak korunması değil, sergilenerek istifadeye de açılması prensibi ile yeniden hizmet vermeye başlamıştır.