İNSANLIĞIN ORTAK KÜLTÜREL MİRASI YAZMA ESERLER

 

 

    İnsanlık tarihi, akıl ve düşünce sahibi bir varlık olan insanın kurduğu medeniyetleri, medeniyetler arasındaki ilişkileri anlatır. İnsan, zihni faaliyetlerde bulunma kabiliyetiyle bilim sanat ve kültür değerleri üretir, ürettiği kültür ve düşünce ile de tarihin akışına yön verir

      İnsanların, toplumların ve devletlerin gücü, ürettikleri kültür ve medeniyet değerlerinin varlığıyla ölçülmüştür. İnsanoğlu olarak daha aydınlık bir gelecek inşa edebilmemiz, insanlığın ortak değeri, ortak mirası ve ortak kazanımı olan kültür ve medeniyet değerlerini geliştirebilmemizle mümkündür.

  Bizler, Selçuklu’dan Osmanlı’ya ve Cumhuriyet’e kadar büyük devletler kuran bir milletiz. Bu büyük devlet geleneğinin arkasında büyük bir medeniyet  ve kültür tasavvuru yatmaktadır.

İslam ve Türk tarihinden süzülüp gelen kültürel birikim bizim için büyük bir zenginlik kaynağıdır. Bilgiye, hikmete, irfana dayanan medeniyet değerlerimiz tarih boyunca sevgiyi, hoşgörüyü, adaleti, kardeşlik ve dayanışmayı önplanda tutmuştur.

  Gelecek nesillere karşı en büyük sorumluluğumuz, insan ve âlem tasavvurumuzun temel bileşenlerini oluşturan bu eşsiz mirasın etkin bir şekilde aktarılmasını sağlamaktır. Bugünkü ve yarınki nesillerimizin gelişimi, geçmişimizden devraldığımız büyük kültür ve medeniyet mirasının daha iyi idrak edilmesine ve sahiplenilmesine bağlıdır.

   Felsefeden tababete, astronomiden matematiğe kadar her alanda, Medine’de Kahire’de, Şam’da, Bağdat’ta, Buhara’da, Semerkant’ta Horasan’da, Konya’da, Bursa’da, İstanbul’da ve gönül coğrafyamızın her köşesinde üretilen Yazma eserler, matbaanın Türkiye'de kurulmasından evvel, elle yazılan ve elle çoğaltılan kitaplardır. Bu eserler; akıllara elçi, ilimlere hüccet, medeniyetlere senettir. İlimlerin Hucceti medeniyetlerimizin senetleri olan el yazması kitaplarımız, birer sanat şaheseridir. Bunlar her sayfasında, en az (10-12)  sanatkârın hünerlerini sergilediği eserlerdir. 

En önemlisi de bu eserlerimizde hattıyla göz nuru, gönül aydınlığı katan hattatlarımızın mükemmelliği, zarafeti hâkimdir.

 Yazma eserlerimiz, muhtevası bakımından da milletimizin güzel ve önemli hasletlerini dile getiren, dini, kültürel ve sosyal hayatımızın önemli belgeleridir.

Bu eserler bugün tüm insanlığın ortak mirası haline gelmiştir. Bu büyük emanete sahip çıkmak, bu büyük hazineyi gelecek nesillere aktarmak öncelikli sorumluluğumuzdur.

Bu amaçla 30.12.2010 tarih ve 6093 sayılı yasa ile Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı kurulmuştur.

 Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı bünyesinde: İstanbul, Ankara ve Konya Bölge Müdürlüklerine bağlı toplam 17 ilde 22 Kütüphane bulunmaktadır.

Başkanlık bünyesinde bulunan bu 22 Kütüphanede 274 koleksiyonda 163.176 adet yazma eser ile 246.642 adet eski basma eser olmak üzere toplam 409.818 adet eser bilim aleminin hizmetindedir.

Başbakanlık Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanlığı,

Vakıflar Genel Müdürlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Konya Büyük Şehir Belediye Başkanlığı, Yüksek Öğretim Kurumu Başkanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, özel şahıs ve özel kurum ve kuruluş  kütüphanelerini de eklersek ülkemizde 500.000 cilt içerisinde yaklaşık 1.000.000 civarında yazma eser bulunmaktadır. Bu küçümsenmeyecek bir rakamdır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Yazma Eserler Kurumu Başkanlığımız tarafından; 2012 yılında 1044 adet yazma eser alınmış, 2013 yılı Kasım ayı itibariyle toplamda 1661 adet yazma eser alınmıştır. Bu arada vatandaşlarımızın bağışları da her geçen gün artmakta, koleksiyonlarımız genişlemektedir.

Bu alımlarla tarihi kitaplarımızın yurt dışına kaçırılması da büyük ölçüde önlenmiştir.

Bu eserlerin sağlıklı biçimde hayatiyetini devam ettirmesi için: Dünyada nitelik ve nicelik olarak en önemli yazma eser kütüphanelerinin başında gelen Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nde yürütülen Yeni Nesil Depo Alanlarının Düzenlenmesi ve RFID Tabanlı Koleksiyon Yönetim Sistemi Projesi tamamlanmıştır. Tarihimizin kaydını tutan Kütüphane koleksiyonundaki yaklaşık 80.000 cilt yazma eser ile 60.000 cilt eski harfli matbu eser yeni depo alanlarına güvenli ve kontrollü olarak taşınmıştır.

1918 yılından günümüze, 140 ayrı koleksiyon sayısına ulaşan eserler, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nde 32 küçük medrese hücrede ve uygun olmayan koşullarda depolanmaktayken şu anda 2 büyük 8 küçük depolarda koruma altına alınmıştır. Yangın, su baskını ve deprem gibi risklere karşı korumasız olan bu depolardaki kontrolsüz iklim koşulları, paslanmış raflar, sıkışık yerleştirme, toz gibi etkenler kitaplarda pek çok tahribata neden olmaktaydı.

Oysa şimdi depo alanlarına biyometrik kontrol ve akıllı kartlar ile girilebilmekte, yalnızca tanımlı kişilerin eserlere erişimi sağlanmaktadır. Depo alanlarındaki ve koridordaki kameralar ile izlenen görüntüler ise 5 yıl boyunca saklanabilmektedir.

Yangın risk kontrolü, tüm elektrik tesisatının (15 km kablo) yanmaz kablolar ile değiştirilmesi; elektromekanik dolapların 1000˚C’de 120 dak. yanmaya dayanıklı özel üretim -patentli- paneller, sıcaklık ve nem artışında 16 kat genişleyen yanmazlık contaları ile oksijen seviyesini düşürerek yanmayı engelleyen Argon gazı yangın söndürme sistemi ile sağlanmıştır.

Tesisattan kaynaklanabilecek su baskını için zeminde ıslaklık sensörleri; iklimlendirme için hassas klimalar, iklim kontrolü için dolap içlerinde ve ortamda bağıl nem ve sıcaklık sensörleri kullanılmıştır. Ortamda hava sirkülâsyonu için raflar ve dolap bacaları özel olarak tasarlanmıştır.

RFID tabanlı koleksiyon yönetimi sayesinde 2 kişi ile 2 günde koleksiyonun tamamının sayılabilmesi, koleksiyonun yönetimi ve erişilebilirliği kolaylaştırılmıştır. Yazma ve ihtisas kütüphaneleri içerisinde depolama, koruma koşulları ve koleksiyon yönetimi bakımından dünyada bir ilk gerçekleştirilmiştir. Bu sistem öncelikle Diyarbakır Yazma Eser Kütüphanesi müdürlüğünden başlamak üzere diğer kütüphanelere de yaygınlaştırılacaktır.

Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı bünyesinde kataloglama çalışması yapılan eser sayısı: İstanbul’da 19.000 Konya’da 6000 olmak üzere toplam 25.0000’dir. 2013 yılı itibariyle yayına hazırlatılmaktadır.

Tarih, kültür, sanat ve bilim yönüyle öneme haiz bu eserlere bilim ve sanat insanlarının kolay ulaşması önceliklerimiz arasındadır. Bakanlığımız, eski basma ve el yazması eserlerin tüm dünyadan erişilebilir hale gelmesi konusunda; İhalesini yaptığı Otomasyon programı aracılığıyla bu eserlere tüm dünya üzerinden erişim sağlanması hedeflenmektedir. 8 kütüphanede bulunan 154.000 esere RFID Veri tabanlı destekli çipler takılarak kitapların güvenliği sağlandığı gibi bu program aracılığıyla koleksiyon yönetimi işlemi de gerçekleşecektir.

Ayrıca Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı çeviri ve yayın faaliyetlerine 2012 yılında başlamış, aynı yıl içinde biri faksimile baskı, biri paralel çeviri ve altısı da tıpkıbasım olmak üzere toplam sekiz eser yayınlamıştır. Bu çerçevede 2013 yılında da yayın faaliyetleri aynı hızla devam ettirilmektedir. Bugüne değin akademik araştırmalarda önemli bir başvuru niteliği taşıyan, toplamda altı ciltten oluşan bir sözlük çalışmasının yanı sıra, Başkanlıkça dört eserin daha çevirisi gerçekleştirilerek basımı sağlanmıştır.

Bir yıl gibi kısa bir sürede gerçekleştirilen yayın faaliyetleri, bugüne dek yazma eserlerimiz alanında hissedilen eksikliklerin hızla giderilmeye başlandığını göstermesi açısından gerek hâlihazırda çalışmalar yürüten akademisyenlerin, gerekse bu alana ilgi duyan genç araştırmacıların heyecanını artırmakta, onları daha yoğun ve verimli bir mesaiye teşvik etmektedir.

 

 

 

Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığına bağlı Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü kütüphanesi de bu  ayrı bir yere ve öneme haizdir..

Bölge Müdürlüğü, bu güne kadar 100 den fazla resmi ve özel koleksiyonu bünyesine kazandırmış olup 20.0000 adet el yazması, 36.676 adet eski harfli matbu kitap, 127 adet levha ile yaklaşık 40  milyon poz dijital görüntüye sahiptir.

Eserlerin dijital ortama aktarılması ve arşivleme işini başlatan Bölge Müdürlüğünde el yazması eserlerin tamamı dijital ortama aktarılmış, eski harfli matbu eserlerin dijitalleştirme çalışmaları da sürmektedir.

El yazması eserler için Selçuk Üniversitesi ve Kültür ve Turizm Bakanlığınca tasarlanmış dört adet çelik kasa biçiminde kitap deposu ve eski harfli matbu eserler için de dört adet kitap deposu mevcut olup, bunların iklimlendirmesi (ısı, ışık, nem ve toz gibi ) günlük takip edilmektedir.

Araştırmacılara, teknolojinin getirdiği yeniliklerle birlikte en kısa sürede hizmet verilmekte olup, Konya’ya gelemeyecek durumda olan araştırmacılara da en seri ve kısa bir sürede eserin dijital kopyası gönderilmektedir.

Kültür ve Turizm Bakanlığımızın Talimatları ile Kuruluşundan bu güne kadar, başta kültürel coğrafyamız olmak üzere bir çok yurt dışı ve yurt içi çalışmalara imza atan Bölge Müdürlüğünün yapmış olduğu faaliyetlerin bazıları şöyledir;

·               Birleşik Arap Emirlikleri’nin ikici büyük Emirliği olan Dubai’de bulunan Cuma El Macid Kültür ve Miras Başkanlığı ile yapılan protokol gereği

a)            Dijital kopya değişimi,

b)           Kitap restorasyon kursları,

c)            Makine restorasyon cihazlarının Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğüne hibesi

·               TİKA koordinasyonunda Arnavutluk ile dijital çekim protokolü yürütülmesi,

·               TİKA koordinasyonunda Rodos Hafız Ahmet Ağa Kütüphanesinde bulunan el yazması eserlerin dijital çekimlerinin ve bazı eserlerin onarımının yapılması,

·               Kültür Bakanlığınca düzenlenen Tacikistanlı uzmanların Konya’da eğitilmesi,

·               Kültür Bakanlığınca Bulgaristan’ın Mestanlı Kasabasında emekli bir öğretmende bulunan el yazması eserlerin dijital çekimlerinin yapılması,

·               TİKA koordinasyonunda Azerbaycan Mehmed Fuzuli Enstitüsünde görev yapan personelin Konya’da eğitilmesi,

·               TİKA koordinasyonunda Azerbaycan’da faaliyetini sürdüren Kafkas Müslümanları  Ruhani İdaresinden, Zakatala Diyar-Şinaslık  Müzesinden ve yine Mehmed Fuzuli Enstitüsünden gelen personelin eğitilmesi,

·               Selçuk Üniversitesi, Konya Büyükşehir Belediyesi ile Türkiye genelindeki yazma eser kütüphanelerinden Konya, Mevlana, Sadreddin Konevi, Nasrettin Hoca ve benzeri şahıslar ile Konya’da yaşamış yazar, şair ve ilim insanıyla ilgili dijital arşiv derlemesi yapmak,

·               Bunların yanı sıra Bakanlığın ve Başkanlığın uygun gördüğü bir çok faaliyeti yerine getirmiştir.

·               Senptesburg Doğu El Yazmaları Enstitüsü ile diyaloglar devam etmektedir.

·               Konya’da Yeni bir Yazma Eser Kütüphanesi Binasının yapımı için Merkez İlçe Karatay Belediyesi tarafından karşılıksız arsa tahsisi yapılmıştır. Proje içinde Kültür Bakanlığımız ödenek ayırmıştır.

Yirmi birinci yüzyıl dünyasına sunabileceğimiz yeni bir medeniyet projesinin dokusunu örecek değerleri ürütebilmemiz, ancak sahip olduğumuz bu hazinelerin ve zengin birikimin işlenmesiyle mümkündür. Bu miras bize, tarihteki en büyük ilim ve düşünce insanların geniş bir yelpaze ürettikleri eserleri sunuyor. Çok çeşitli alanlarda ve disiplinlerde medeniyetimizin en zengin ve benzersiz metinlerini ihtiva eden bu eserlerin korunması, tercüme ya da tıpkıbasım yoluyla işlenmesi ve etkin bir şekilde yeniden inşa edilmesi, Büyük Türkiye Vizyonumuzun önemli parçasıdır. Bu doğrultuda yapılacak çalışmalar, hiç şüphesiz tarihe, ecdadımıza gelecek nesillere ve insanlığa sunacağımız eserleri üretmeye yönelik fikrî çabaların hasılası olacaktır. Her alanda olduğu gibi bilim, düşünce, kültür ve sanat alanlarında da eser ve iş üretmek idealiyle yeniden ele alınmaya, ilgi görmeye, kaynak olmaya başlayan bu hazinelerin ülkemize ve tüm insanlığa hayırlar getirmesini temenni ederim. Aziz milletimiz, bu kutsal emaneti yücelterek muhafaza etmeyi sürdürecektir.