KÜLTÜR SANAT VE MEDENİYETİMİZDE AHİLİK

 

                   Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü tarafından 1983 yılında yayımlanan kitap 126 sayfadır. Yaşar Çalışkan ve M. Lütfi İkiz tarafından hazırlanmıştır. Gelenek görenek ve inançlar dizisinin 15. Kitabıdır.

                 Eser 25 ana başlıktan oluşmaktadır. İlk bölümde; Ahi Evran’ın menkıbeleri, hayatı, kerametleri, şahsiyeti ve inancı üzerinde durulur. Ahiliğin ahlak, edep, sanat,  dürüstlük anlayışından, ince zevk ve nüktelerinden çizgiler sunmaktadır.

                  İkinci bölümde; Ahiliğin koruyucusu olarak nitelendirilen Osman Gazi’nin, Orhan Gaziye vasiyeti, Ahilere rehber olan hadislerden bazıları, Ahiliğin prensipleri, Ahiliğe engel olan haller, Ahiliğin kıyafetleri ve renkleri, ahiliğin menşei,  Hılf’ul- Füdül ve Ahilikte orta sandığı gibi konulara değinilir.

                 Üçüncü bölümde ise; Ahilerin kurdukları Cehiz, Hitan ve Kül vakıflarından bahsedilir. Fatih Sultan Mehmed’in tıp ve temizlik ile alakalı vasiyetnamesiyle birlikte ve Fidye-i Necat vakfı, Zücaciye vakfı, Guraba Hastanesi ve Hamamları, imaretler, komik işler, Harik-Zadegân teşkilatı konularıyla ilgili kısa kısa bilgiler verilir. Bacıyan-ı Rûm yolunda İsnanbul’daki kadın su hayratı anlatıldıktan sonra Artukoğulları zamanında yapılan robotlardan bahsedilir.

                  Ahiliğin hayata aksedişi üst başlığı altında; Çorağ (çırak) olmak, terzilik, misafir, mühürcülük, Tuzcular esnafı,  fırıncılar esnafı ve benzeri meslek gurupları anlatılırken “pabucu dama atma” ve “iflas topunu atma” deyimleri hikâye edilir.

  Ahiliği anlatan kitapların tanıtıldığı bölümde, kitapların bulunduğu kütüphaneler ve kitapların içeriklerinde de bahsedilmiş olup, bazı konularla ilgili alıntılar yapılarak, konu başlıkları sayfa numaralarıyla birlikte verilir.

                Bu çerçevede; Fütüvvet, Ahilik, Ribat, Bahadırlık terimleri açıklanmış, akabinde;” Anadolu ve Rumeli’de fethedilen şehirlerde kurulan ahilik teşkilatının esnafın birlik beraberlik ruhu içinde bu teşkilatla şehrin ekonomisine hakim olduğu” tespitinde bulunulur.

                  Ahilikte merasimlerin anlatıldığı bölümde,  esnafların bu merasimlere nasıl destek verdikleri anlatılır. Ahi teşkilatında iş ve ahlak disiplini örneklendirilerek ortaya konulur.

                  Loncaların vazifelerinden de bahseden eser, esnafların birbirlerini nasıl kontrol ettiklerini çarpıcı ifadelerle anlatmış ve bu bölümü “ Osmanlı esnafı sadece kendi şahsi menfaatlerini için değil,  lonca hasiyetinin korunması ve devlete karşı verdikleri sözü tutabilmek iç titizlik göstermiştir. “ cümlesiyle tamamlamıştır.

                 İbn-i Battua’nın korkusu ve duası, Esnaf ve sanatkârların nüktelerle edebiyatımıza aksedişi, Ahiliğin çöküşü, Ahi Evran’ın kerametleri anlatılarak eser sona erer.

                   Bu eser Kültür Bakanlığı tarafından açılan  Ahilik kültürünü araştırma yarışması mansiyon ödülünü almıştır.

Bekir ŞAHİN