KADINHANI
KADINHANI RAPORU
1. İlçenin Resmi Bilgileri
İl
merkezinin 60 km kuzeyinde toplam nüfusu …, merkez nüfusu …..olan ilçenin 39
köy ve kasabası bulunmaktadır. Adını merkezinde bulunan Selçuklu sultanı Raziye
Sultan (Kadınhanı)’dan almaktadır.
Diğer bilgiler
Merkez
ilçede ….. mahalle bulunmaktadır.
2. Tarihçe
İlçenin
çevresinde Tunç Çağı’na (MÖ.2500-1100) ait höyükler bulunmaktadır. İlçenin
verimli toprakları, ovalık alanları Tarih öncesi çağlardan buyana ekilip
biçilmektedir. Bölgede Hititler zamanında (MÖ.1750-800) yerleşimin olduğu Köylütulu
Köyü yakınlarında bir Hitit barajına ait yazıttan anlaşılmaktadır. Bu yazıt
bugün Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde bulunmaktadır. Bu eser Kadınhanı
çevresinde Hitit zamanında tarımla uğraşan köy yerleşmelerinin bulunduğunu
göstermektedir.
Daha
sonra bölgenin Pers (MÖ. 545-330) hakimiyetine girdiğini görülmektedir. İlerleyen
zamanda ise Kadınhanı ve çevresinde Helenistik Krallıklar (MÖ.330-MÖ.30), Roma
(MÖ.30-MS.395), Bizans (MS.395- 1071), Selçuklu (11. yüzyıl sonrası) ve Osmanlı
dönemleri yer almıştır.
3. Kültür Varlıkları
İlçe
merkezinde en önemli Kültür varlığı ilçeye adını veren 1223 yılında Raziye
Sultan tarafından yaptırılan Selçuklu kervansarayıdır. Bu kervansarayın
kuruluşundan sonra ilçe merkezinin yerleşime açıldığını söyleyebiliriz.
Kadınhanı:
Konya-Akşehir
güzergâhındaki yapı bugünkü şekliyle sadece kapalı kısımdan oluşan
kervansaraylar görünümünde olmakla birlikte, giriş cephesinin köşelerindeki
duvar kalıntıları, eserin incelediğimiz diğer Selçuklu örnekleri gibi açık ve
kapalı kısmı bir arada bulunduran yapılar gurubuna girdiğine işaret etmektedir.
Günümüzde ticarethane olarak kullanılan yapıda fazla özenli bir işçilik
görülmemektedir. Duvar örgüsünde bol miktarda devşirme antik malzeme yer alır.
Yapının
kapalı kısmına cepheden öne doğru taşırılan taç kapıdan girilir. İç mekan tıpkı
Konya çevresindeki bir çok kervansarayda olduğu gibi, boyuna düzenlenen ve
ortadaki daha geniş ve yüksek olan üç sahına bölünmüştür. Üst örtü yine beşik
tonozdur. Yapının dışa kapalılığı oldukça vurgulanmış, iç kısım ancak her bir
sahnın arka duvarında yer alan birer mazgal pencere ile aydınlatılmıştır. Son
senelerde hanın ticarethane olarak kullanılmasına yönelik olarak iç mekanda
orijinalde bulunmayan bağımsız odalar yaratılmıştır.
Kervansarayın
inşa kitabesi kapalı kısma geçit veren girişin kemer alınlığındadır. Kitabeye
göre eser 1223 M. Yılında Mahmud kızı Raziye Hatun tarafından yaptırılmıştır.
Kervansarayda süsleme bulunmamaktadır. Ancak
yapının bir çok yerinde karşılaştığımız devşirme antik parçalardaki süslemeler
özellikle cephelerde dikkati çekmektedir.
18.
yüzyıldan sonra ilçe merkezine değişik Türkmen boyları yerleştirilmiştir ve
bunların oluşturdukları mahallelerde kendi adlarıyla camiler bulunmaktadır. Bu
camiler geleneksel ahşap direkli, düz toprak dam üzerine çatılı Vakıf
camilerdir.
Bunların
en önemlileri şunlardır.
- Çarşı
(İbrahim Paşa) Camii 1859 yılında yaptırılmıştır.
- Çavundur Camii
1764 yılında yapılmıştır.
- Hacı
Mehmetli Camii 1516 tarihli bir kitabeye sahiptir. Bugünkü yapı 19.
yüzyıla aittir.
- Kabacalı
Camii 1886 tarihinde yaptırılmıştır.
- Karamanlı
Camii 1880 yılında yaptırıldığı kabul edilmektedir.
- Karahisarlı
(Pınarbaşı) Camii 1768 tarihinde inşa edilmiştir.
- Turgutlu
Camii 1730 yılında yaptırılmıştır.
Bu yapılardan başka Kadınhanı İlköğretim Okulu ve İstasyon Binası gibi
geç dönem Osmanlı ve Cumhuriyet yapıları bulunmaktadır.
4. Kentin Fiziki Yapısı
Doğal bir tepenin eteğine
kurulmuş olan ilçe merkezini kuzey-güney doğrultusunda ana bir cadde
kesmektedir. İlçe merkezi Hükümet Konağı, Tarihi İlkokul, Raziye Sultan Hanı ve
İbrahim Paşa çevresinde kentin tarihi çarşısı yer almaktadır. Bu merkeze
caddelerle ve geniş sokaklarla mahalleler bağlanmaktadır. Her mahallede daracık
sokaklar etrafında kerpiç avlu duvarları içersinde geleneksel Kadınhanı evleri
bulunmaktadır. Avlunun bir kenarında ahır, kiler, örtme (mutfak) gibi servis
mekanları, diğer tarafında da evler yer alır. Tek katlı, mabeynli; iki katlı
sofalı geleneksel Kadınhanı evlerinin birçok örneğini görmek mümkündür. Tarihi
evler yeni konutlarla iç içedir.
Sokak dokusu bozulmamış bazı
bölümler korunup, yaşatılmaya uygundur.
- Sonuç
Şans eseri Kadınhanı ilçesinde başta Raziye Hatun
Hanı, adını saydığımız camiler, bazı çeşmeler koruma altına alınmıştır ve hala
bazı mahallelerde tarihi doku oluşturan sivil mimarlık örnekleri bulunmaktadır.
Bu sebeple Kadınhanı Tarihi Kentler Birliği’ne yapı, kültürel varlıklara ve
kent dokusuna sahiptir. Tarihi yapıların restore edilerek koruma amaçlı imar
planı yapılarak kentin kültürel birikiminin korunması ve ileriki kuşaklara
aktarılması gerekmektedir. Bunu Tarihi Kentler Birliği ortaklığı içinde
yapılması uygun görülmektedir.
Yorumlar