KONYA'NIN ESKİMEZ GÖZDESİ SİLLE

                         KONYA'NIN ESKİMEZ GÖZDESİ SİLLE

Türkler Selçuklulardan itibaren Anadolu da diğer din mensuplarına karşı  son derece müsamahakâr davranmışlar, onlardan kalan dini eserlerle şehirlerin tarihi dokusunun yok olmasını engellemek için gerekli tedbirleri almışlardır.

Selçuklulardan sonra Osmanlı devleti bu hoşgörü ortamını devam ettirmiş çağdaşları olan diğer devletlerden farklı olarak başka dinlere ve kültüre mensup insanlara müsamahalı davranmış idaresi altındaki gayri Müslimlerin haklarını korumada titizlikle hareket etmiştir.

Sille Konya'da geçmişi eski çağlara kadar uzanan en eski yerleşim yerlerinden biridir. Osmanlı döneminde hızlı bir şekilde gelişme göstermiş Nahiye Merkezi olmuştur. Su dirhem nahiyesi olarak da kayıtlara giren Sille nahiyesine Osmanlı döneminde 19, Yüzyıl sonlarında kadar 20-30 köy bağlı olmuştur.

Sille Selçuklu ve Osmanlı döneminde önemli askeri ve siyasi olaylara sahne olmuştur Çünkü Sille'de Konya'nın kilidi sayılan Gevele kalesi bulunmaktaydı. Gevele kalesi Dışında Osmanlı döneminin taşra askeri teşkilatının temeli olan tımar teşkilatının da Sille nahiyesinin köylerinde uygulandığı görülmektedir. 19 yüzyılda redif taburları kurulunca Sille'de bir redif taburu kurulmuştur. Genelde redif taburları Kaza merkezlerinde kurulmuştur.  Ancak Sille kaza olmamasına rağmen redif taburu bulunan Ender yerlerdendir. Bu durum Sille’nin önemini göstermesi bakımından kayda değer bir özelliktir.

 Sille redif taburu sadece Sille değil aynı zamanda gönderildiği başta Balkanlar olmak üzere vatan savunmasında üzerine düşeni en iyi şekilde yerine getirmiştir.

Sille Selçuklular döneminde Konya'da yaşayan gayrimüslimlerin İskân edilmesiyle birlikte Hızlı bir gelişme göstermiştir Sille'de yaşayan gayrimüslimlerin köken itibariyle Helen olmayıp Osmanlı döneminde kendilerine Karamanlı adı verilen Ortodoks Türklerdir.

Silleye daha sonraki dönemlerde Yunanistan ve çevresinden bir göç söz konusu değildir. Genelde silleyi gelen gayrimüslimler Karaman eyaleti sınırları içindeki şehir ve kasabalarda gelmişlerdir.

Sille'de Osmanlı döneminde 19 yüzyılda kadar gayrimüslim nüfusu fazla iken Özellikle 19. yüzyılda çevre köylerden büyük bir Müslüman göç yaşanmıştır.

Bugöçün temel nedeni 18. yüzyılda tımar teşkilatının bozulmasıdır. Tımar sisteminin bozulması sonucu çevre köylerde yaşayanlar köylere göre daha güvenli ve büyük bir ekonomik potansiyele sahip olan Sille ye Akın etmeye başlamıştır. Bu durum Sille'de Müslüman nüfusun artmasını sağlamıştır.

Ancak çevreden Müslüman göçü yaşanırken 19. yüzyılda silleli gayri Müslimler İstanbul Bursa ve İzmir Hatta mısır gibi ticari potansiyeli daha büyük şehirlere göç etmeye başlamışlardır. Gayrimüslim göçü Sille'de sermayenin azalmasına büyük bir etki yapmıştır. aynı zamanda her gün Sille'de bir dükkânın kapanması Taşçı Kalaycı Bakırcı gibi ustaların gitmesi ise Sille'de küçük sanayinin tamamen Yok olmasına neden olmuştur Bu durum Sille ekonomik hayatına büyük bir darbe vurmuştur

Sille Osmanlı döneminde farklı ekonomik yapısı ile Konya çevresindeki ilginç yerleşim yerlerinden biridir. Sille'de tarım ve hayvancılık yanında özellikle Testicilik taşçılık Halıcılık gibi küçük sanayi kolları olarak gelişmiştir. Silleyi Osmanlı Dönemi'nde ekonomik yapıda ön plana çıkaran özelliğe sahip olduğu ticari potansiyelidir.

Sille'de Osmanlı döneminde çok canlı bir ticari hayat vardı. Sille'de bulunan birçok dükkân sillenin ekonomik seviyesini göstermesi bakımından önemlidir. Sille Nahiye Merkezi olduğu için Çevre köylerden insanların da resmi işler için değil aynı zamanda alışveriş için de gelmişlerdir. Bunun için Sille'de hemen hemen devrin bütün ihtiyaçlarını bulmak mümkündür. Burada Osmanlı döneminde kuyumcuların bulunması aynı zamanda sermayenin de sille de bulunduğu göstergesidir. Yukarıda bahsedilen 19. yüzyılda yaşanan gayrimüslim göçüyle Cumhuriyetin ilk yıllarında yaşanan mübadele sillenin ekonomik hayatında büyük bir gerileme yaşamasına neden olmuştur.

Silleli gayrimüslim ve Müslüman tüccarlar sadece sille ekonomisi değil aynı zamanda Konya ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Silleli tüccarlar Beyşehir Seydişehir Bozkır gibi kazalarda Ticari faaliyette bulunmuşlardır.

 Silleli tüccarlar İstanbul Bursa ve İzmir gibi önemli Osmanlı döneminin büyük şehirlerinin ekonomik ve ticari hayatında da önemli bir yere sahip olmuşlardır. İzmir ve Bursa gibi şehirlerde faaliyette bulunmakla İpekyolu ticaretinde kendilerini gösteren silleli tüccarlar Mısır'da Ticari faaliyette bulunmak suretiyle baharat yolundan da faaliyette bulunmuşlardır.

Genelde Osmanlı döneminde sermayenin kıyılardaki Liman şehirdeki ile büyükşehirlerde toplandığı yönünde yaygın bir görüş vardır. Sille Anadolu'nun orta yerinde büyük bir sermaye birikimi ve ticari hayatın Merkezi konumunda olmuştur. Sille Örneğin aynı zamanda sermaye İpek Yolu üzerinde bulunan Konya yolu ile başta İstanbul İzmir ve Bursa gibi ticari merkezlerle bağlantısından dolayı İpek Yolu ticareti de ayrı bir öneme sahip olmuştur.

Sille sadece ekonomik yapısı ile değil aynı zamanda kültürel özellikleri ile de ön plana çıkmıştır Sultan Alâeddin Vakfı'nın Vakıf köyüdür Sille'de yaşayan gayrimüslimlerden alınan cizye ve diğer vergiler ve Müslümanlardan alınan vergilerin tamamı Vakıflara aittir.

 Bunun yanında Sultan Alâeddin Vakfı'nın sillede büyük bir emlâğının olduğu belgelerden anlaşılmaktadır. Sadece Sultan Alâeddin Vakfı değil Konya'nın birçok Vakfı'nın Sille ve dahi ye ye bağlı diğer köylerde vergi geliri olduğu gibi tarla ve bağ gibi Emlak'ta da bulunmaktaydı.  Sille'de Osmanlı döneminde birçok mektep son yüzyılda medrese bulunması eğitim seviyesini göstermesi bakımından önemlidir. Sille'de Osmanlı döneminde çok sayıda müderris Hattat ve Şair yetişmiştir. Sille'de Osmanlı döneminde kilise ve cami yan yana bulunmaktaydı.

 Bu durum Osmanlı hoşgörüsünün Anadolu'daki önemli bir yansımasıdır. Sille'de gayrimüslime Müslümanların barış içinde yaşaması Türkiye'de farklı kültürlerin bir arada yaşayabileceklerini de göstermesi bakımından önemli bir özelliktir.  

Sille'de Camii Kebir in var olması ve bu camiyi Sultan Alâeddin Keykubat’ın yaptırması Sille'de Selçuklulardan itibaren Müslüman yerleşiminin olduğunuzda göstergesidir.

 Sille Konya ve çevresinin kültürel hayatında derin izler bırakmıştır

Sillede kültürel ve sosyal ve dini yapılar dikkat çekmektedir

1890 yılında 6 cami 1 mescit bulunurken 1900  de  cami sayısı 30 u bulmuştur yine 1900 yılında 11 tekke 7 zaviye vardır.

Yine aynı yıllarda çok sayıda ve değişik statü mektep ve bu mekteplerde ciddi sayıda öğrenci mevcuttur. Burada kız öğrencilerin çok sayıda olması dikkat çekmektedir

1905 yılında sille ve çevresinde faal halde 4 medrese bulunurken bu medreselerde sanat erbabı hattat hocaların da bulunduğunu görmekteyiz.

Hacı hafız medresesi kütüphanesi ve hacı mustafa bey kütüphanesi de buranın ilmi seviyesini göstermesi bakımından önemlidir.

Yine gayri Müslümlere ail okul ve ibadet haneler de burada yer almaktadır. 1883 yılında 15 kilise mevcuttu. Bu sayının içinde kaya kiliselerin dahil olduğunu düşünüyoruz.

Sille tarihi dokunun yanı sıra engin bir kültür hazinesine sahiptir. Tarihi kültürel değerleri bağ ve bahçeleri yemekleriyle köklü bir kültür yaşanmaktadır. İki farklı inancı ve kültürün hoşgörü için kaynaşarak bir arada yaşadığı nadir yerlerdendir. Sille saygı sevgi ve musanmaha kültürüne dayalı özgün bir yaşam kültür geliştirmiştir.

Bir zamanlar yaşayan göçler sillenin ekonomik ve sosyal yapısını büyük bir darbe vurmuştur.  Sillenin geçmişteki canlılığı ortadan kalkarken Günümüze ulaşan kilisenin ve camilerin restore edilmesi eski evlerin hayata kazandırılması vb çalışmalarla Sille’nin Anadolu’nun önemli turizm merkezlerinden biri olacağını inancımız tamdır.
KAYNAK:

Sille
Bin Yıllık Birliktelik

Barış Sarıköse 

ÇİZGİ KİTABEVİ 

Daha önce yayınlanan bazı araştırmalarda Sille bir Rum köyü olarak tarif edilmiştir.
Gerçekten Sille bir Rum köyü müdür? Sillede yaşayan gayrimüslimler etnik olarak Helen ırkından mıdır? Karamanlı Ortodoks Türkler içinde Sileli gayrimüslimlerin yeri nedir? Türkler, Sille'ye ne zaman gelmişlerdir? Sille'de Türklerle gayrimüslimler arasındaki ilişkiler nasıldı? Selçuklulardan Osmanlı ve Cumhuriyet'e gelen süreçte Sille'nin demografik, kültürel, sosyal ve ekonomik yapısında ne gibi değişimler yaşanmıştır? Sille'nin başta Konya ve ilçelerinde olmak üzere Osmanlı dönemi ticari, ekonomik ve kültürel hayatındaki yeri nedir? Gibi sorular bu araştırmanın önemli bir noktalarını oluşturmaktadır.