YEMENDE
SAHABE DÖNEMİ KUR’AN YAZMALARI
Bekir Şahin
17-20
Haziran 2013 tarihleri arasında Yemen El Yazmaları ve Sahabe Dönemi Kur'an-ı
Kerim sayfaları ile ilgili, Dr. Mehmet Süreyya ER, Doç. Dr.Hayrettin YÜCESOY( Yahudi, İslam, Yakındoğu Dilleri ve
Kültürleri Bölümü, Amerika St. Louis'teki Washington Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi), Doç. Dr. Hüseyin Yılmaz Güney ( Florida Tampa Üniversitesi
Fen ve Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü Öğretim Üyesi)’in içinde bulunduğu heyet ile bir ziyaret gerçekleştirdik.
Yemen'deki
el yazmalarından sorumlu olan iki bakanlık bulunmaktadır; Kültür Bakanlığı ve
Vakıflar Bakanlığı. El-Camiu'l-Kebir (Ulu Cami) önünde bulunan El Yazmalar
Evi/Kütüphanesi Kültür Bakanlığı'na bağlı bir kurumdur. Dr. Mukbil et-Tâm bu kütüphanenin
Genel Müdürü. Kütüphanede çok değerli nadir Kur'an el yazmaları ve İslamî
ilimlerin değişik branşlarına ait eserler bulunmaktadır. Yemen'deki Kur'an
nüshalarının kötü şartlarda muhafaza edildiğine dair Türk basınında çıkan
haberler bu ziyaretin ana konusu idi.
YEMEN VAKIFLAR BAKANLIĞI MEKTEBETU'L-MAHTUTAT
(EL YAZMALARI KÜTÜPHANE SI) VE CAMİİ KEBİR ZİYARETİ
 |
Yemen Vakıflar Bakanlığı'na
bağlı Mektebetu'l Mahtutat'taki Kuran-ı Kerim Yazmaları ve Osmanlı dönemi
Yemen'e ait vakıf senedi Müsvedde Sinaniye
 |
Yemen Vakıflar
Bakanlığı'na bağlı Mektebetu'l Mahtutat'taki Kuran-ı Kerim
Yazmaları
|
Yemen Vakıflar Bakanlığı'na bağlı Mektebetu'l
Mahtutat'taki Kuran-ı Kerim Yazmaları
|
Mektebetu'l-Mahtutat,
Camii Kebir'in hemen yakınında olan bir yerdir. Buradan Yemen hükümeti
tarafından İtalyan bir şirkete restorasyonu yaptırılan Camii Kebir'de bundan 5
yıl önce ve 6 ay önce olmak üzere İslam'ın en erken dönemine ait Kur'an-ı Kerim
parşömenleri bulunmuş, bunlardan ilk bulunan Kur'an sayfaları Almanlar
tarafından mikrofilmlere alınmışlardır. Ancak yakın dönemde bulunan yazmalar
konusunda bir çalışma yapılmamıştır. Bunlara Rukuk denilmektedir. Bu Kur'an yazmaları restorasyona ihtiyaç duymaktadırlar.
Ayrıca dijital ortama aktarılarak saklanılmaları da gerekmetedir.
 |
Eski Sanaa Babu'l-Yemen'de bulunan Camiu'l-Kebir (Ulu Cami)'de 6 yıldır
İtalyan bir firma tarafından sürdürülen restorasyon çalışmaları
Daru'l-Mahtutat kütüphanesi Kültür
Bakanlığı'na bağlı bir kurum ve genel sorumlusu Dr. Mukbil et-Tâm'dır. Kur'an
yazmaları ile ilgili bahse konu yazmaların büyük çoğunluğu burada
saklanmaktadır. Buranın ziyareti esnasında; uhdelerinde bulunan İslam'ın
ilk dönemine ait Kur'an yazmaları ve diğer nadir yazma eserlerin sergilenip
tanıtılacağı Türkiye'nin iki vilayeti (Konya ve İstanbul) nde
gerçekleştirilmesinin güzel olacağı konusunda fikir oluşmuştur.
Yemen'de son dönemde bulunan İslam'ın ilk
dönemine ait acil restorasyona ihtiyaç duyan
|
__________________________ Kur'an-ı Kerim El Yazmaları____________________________
Günümüzde
tam veya tamama yakın mushaflar olarak Kur'an'ın Topkapı, İslam Eserleri
Müzesi, Kahire (iki
nüsha) ve Taşkent nüshaları olmak üzere dört tanesi bilinmektedir. Bunların
tensih tarihi de Hicri ikinci yüzyılın ortalarına veya sonlarına kadar gider.
Çok daha erken döneme ait fragmanlar da mevcuttur ama çok dağınık yerlerde
bulunmaktadırlar. Bunların kahir ekseriyetinin ne kaliteli bir dijitasyonu ne
de dökümü yapılmıştır. Günümüzde hala incelenmemiş Kur'an parçalarının
bulunduğunu bildiğimiz ilk ve tek yer Yemen'deki Büyük Cami yazmalarıdır.
1980'lerde bir Alman araştırma timinin bunlardan sadece bir kısmının
fotoğraflarını çektiğini ve bunları peyderpey yayınlamaya başladığını
biliyoruz. Bugün en önemli koleksiyonlar üç ana yerde bulunmaktadır:
1.
San'a Büyük Cami Külliyatı:
Binlerce fragmandan bazıları tasnif edilmiş olup bazılarına hiç
dokunulmamıştır.
2.
Corpus Coranicum projesi: Bu
Merkezin uhdesinde İkinci dünya savaşı öncesinden kalma 450 film makarası ve
sayısı 35.000'i bulan San'a'daki mushaf fragmanlarının bir kısmını içeren
fotoğraf koleksiyonu.
3. Dünyanın değişik yerlerinde bulunan muhtelif koleksiyonlardaki
fragmanlar.
Yemen'de son dönemde bulunan İslam'ın ilk
dönemine ait acil restorasyona ihtiyaç
|
duyan Kur'an-ı Kerim El Yazmaları
Yemen
Kültür Bakanlığı Daru'l- Mahtutat (El Yazmaları Kütüphanesi) 18 Haziran 2013
tarihinde heyetimizce ziyaret edilmiştir. Çelik kasa ve sandıklarda saklanan en
eski Kuran Rukukları (sayfaları)nın bulunduğu depo, kütüphane içerisindeki
restorasyon birimi ve özel kütüphanelerin bulunduğu birimler gezilmiş ve
Bakanlık vekili Dr. Mukbil et-Tâm ve diğer kütüphane çalışanlarından bilgiler
alınmıştır. Kuran
Rukuklarından (Sayfalan/Fragmanları) 13.000 (onüçbin) tanesi onarılmış,
fihristlenmiş ve güvenli bir ortama aktarılmış olduğu, yaklaşık 6000 (altıbin)
adetinin henüz onarımı ve tespitinin henüz yapılamadığı ancak çalışmaların
sürdürüldüğü bildirilmiştir. Bu 6000 rukukun onarım
ve temizlenmeye ihtiyacı vardır. Bu 6000 rukuktan 5000 tanesi demirden
çantalardadır ve anahtarları 4'lü üyeden oluşan sorumlu grubun bir elindedir.
Yemen Vakıflar Bakanı ile görüşme sırasında ise Bakan bey bu rukukların %70inin
Vakıflar Bakanlığı'na ait olduğu ve bu mezkur kütüphanede saklandığını
söylemiştir.
Daru'l-Mahtutat'taki el
yazmalarının restorasyonun yapıldığı yeri heyetimizin Dr. Mukbil et-
Tâm'ın rehberliğinde ziyareti
|
Daru'l-Mahtutat'ın
Rukuk Birimi Sorumlusu Abdulkuddus Mahammed Salih Kayser beyden alınan
bilgilere göre; yine bu kütüphanede Kuran Rukuku olmayan, başka İslamî İlimlere
ait olan rukukta bulunmaktadır ki bunların sayısının da 318 adet olduğu
belirtilmiştir.
İslamın
ilk dönemlerine ait bu rukukun yazı çeşitlerinin ise aşağıdaki türlerde olduğu
belirtilmiştir: 1. Hicazi ki bu bilinen en eski Kuran hattıdır ve Birinci Hicri
Asra dayanır.
2. Kûfi. Farklı Kûfi türleri vardır.
3. El-Meşk
4. El-Besît
5. Eş-Şarkî
6. El-Mağribî
7. El-Mukavvil
8. Es-San'anî
Bu
rukukların büyük çoğunluğu ilk beş hicri asra ait olduğu bilinmektedir.
El Yazmalarının saklandığı Demir/Teneke
Sandukalar
|
El Yazmalarının saklandığı Demir/Teneke
Sandukalar
|
 |
Yemen Milli Arşiv Merkezi'ndeki tasnif edilmiş vesikalar; Osmanlı
dönemine ait olan
belgeler ve yazışmalar da bulunmakta.
SANA'A BÜYÜKELÇİLİĞİMİZİ ZİYARET
Sana Büyükelçimiz
Fazlı ÇORMAN beyefendi heyetimiz onuruna akşam yemeği vermiş ve yemekte
Yemen'deki El Yazmalar dahil olmak üzer pekçok proje konuşulmuş ve
Türkiye-Yemen ilişkilerine dair çeşitli fikir alışverişi ve değerlendirmeler
yapılmıştır.
 |
Yorumlar