Seyyid Mahmud Hayrani Hazretlerinin Soy Seceresi

HADİS İLMİNİ OSMANLI’DAN CUMHURİYETE TAŞIYAN İLİM ADAMI; Muhammed Tayyib Okiç’in Belgeleri KONYA’DA

Türkiye’de hadis kürsüsünün kurucusu, ilk hadisçilerin hocası Bosna Hersekli Muhammed Tayyib Okiç’in kendi el yazısıyla yazmış olduğu belgeleri öğrencisi Prof Dr. Mehmet Hatipoğlu tarafındank Konya Bölge Yazma Eser Bölge Müdürlüğü kütüphanesine bağışlandı.

Osmanlı Türkçesi, Boşnakça, Arapça ve Farsça dillerinde tutulan birçok bilgi ve belge, Boşnakların fütuhatı, Balkan Türkleri, Avarlar ve Hamzavîlere dair notlar ayrıca özel olarak tuttuğu notlar, bilgi fişleri, arşiv malzemeleri, özel kütüphanesinin listesi gibi bilgi ve belgeler Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğüne getirildi. Ayrıca bu belgeler içerisinde hiç yayınlanmamış çalışma dökümanları bulunmaktadır.

Bu belgeler, özellikle hadis ve tefsir ilimleriyle ilgilenen araştırmacılar için önemli bir kaynak teşkil etmektedir.

Muhammed Tayyip Okiç kimdir?

1 Aralık 1902’de Bosna’nın Tuzla sancağı Graçanitsa kasabasında doğdu. Babası, İstanbul medreselerinde tahsil görmüş Bosna Hersek re’isü’l-ulemâ muavini Yayçalı Mehmed Tevfik Efendi, annesi Hasibe Hanım’dır. Muhammed Tayyib Okiç Saraybosna’da başladığı ilk eğitiminden sonra modern bir ilahiyat fakültesi olan Okruzna Medresa’dan mezun oldu. Zagreb Üniversitesinden Latin Dili ve Edebiyatı imtihanlarını vererek oradan da diploma aldı. Ardından aynı üniversitenin Hukuk Fakültesi’nde başladığı öğrenimini Belgrat Hukuk Fakültesi’nde tamamladı. Kısa bir süre Saraybosna Erkek Lisesi’nde, iki yıl Şer’i Lise’de öğretmenlik yaptı.

Hukuk ve edebiyat alanındaki ihtisası dışında hadis, tefsir ve İslam tarihi dersleri veren Okiç, Boşnakça ve diğer Slav dilleri yanında Latince, Lehçe, Çekçe, Arapça, Türkçe, Fransızca, Almanca ve okuyup anlayacak düzeyde İngilizce, İtalyanca ve Farsça bilirdi. Bir buçuk yıla yakın bir süre Türkiye’nin Belgrat elçiliğinde sekreterlik ve mütercimlik yaptı. Türkiye’nin Hitler Almanya’sına savaş ilan etmesi üzerine diğer elçilik çalışanlarıyla birlikte sekiz ay süreyle Almanya’da esir olarak kaldı.  1945 yılında Almanya’dan Türkiye’ye geçti. Beş yıl boyunca İstanbul Başbakanlık Arşivinde araştırmalar yaptı. 1950 tarihinde Ankara Üniversitesi İlahiyat fakültesinde sözleşmeli profesör olarak göreve başladı. Ankara Üniversitesi Senatosu kendisine hadiste profesörlük unvanını verdi. 1964 yılından 1971 yılına kadar Konya Yüksek İslam Üniversitesinde hocalık yaptı. Prof. Dr. Ali Osman KOçkuzu ve pek çok hadis hocasının yetişmesinde etkili oldu. Muhammed Tayyip Okiç, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesindeki görevi sözleşmeye aykırı şekilde feshedilince sıkıntılı bir dönem yaşadı.  Bazı sebepler yüzünden Türk vatandaşlığına da geçemeyen Okiç, Türkiye de otuz yılı aşkın bir süre vatansız yaşadı.

Uluslar arası kongrelerde sunduğu tebliğler onun ilim dünyasında tanınmasını sağlamıştır. On dokuz yaşında Saraybosna’da bir gazetede ilk şiirlerini yayımlayan Okiç, zaman zaman “Şuvey’ir ve İbn Tevfik” takma adlarını kullanmıştır.

Türkiye’de hadis kürsüsünün kurucusu, ilk hadisçilerin hocasıdır. Kendisi sadece hadis hocası değil aynı zamanda tefsirciydi. Okiç, Arapça ve Farsça kitaplara dair çalışmalar yapmış Türkiye arşivlerinde Bosna Hersek ile ilgili arşiv malzemeleri ve mahiyeti gibi konuları da araştırmıştır.

Muhammed Tayyip Okiç, 9 Mart 1977 yılında Erzurum’da vefat etmiştir. Yugoslavya sefaretinden güçlükle izin alınarak isteği doğrultusunda Saraybosna’ya defnedildi. Yayımlanmamış bazı çalışmaları ve özel evrakları Mehmet Hatiboğlu’na verildi.

Kaynak: DİA