28. KONYA SALNAMESİNDE KONYA'DA OKULLAR VE KÜTÜPHANELER

Konya  Mekteb İ’dadisi

Mektebi  mezkur  mukaddemen  daire-i  belediyece   hastane  olarak yapılmış  iken  cesametine  mebni  muahharen  muvakket  suretiyle  mekteb ittihaz  edilmiş  ve  bu  defa  saye-i  celil  hazreti  hilafetpenahide himemi aliye-i  vilayetpenahı   ile  mearif tarafından  bilmubayea  mükemmelen  tamir  ve  luzumu  derce tevsi kılınmış  ve  mektebin  bağçesinde  bir de  muntazam  bir  müze-i  hümayon  şube  binası yaptırılmıştır 

      Mekteb, üçü  Rüşdi ve  dördü  i’dadi  olmak  üzere  yedi  seneyi şamil olup  leylidir .  Birinci  ikinci  üçüncü  seneleri  ikmal  eden  talebeye  ( Ruşdi )  ve  dördüncü  beşinci  seneleri  ikmal  edenlere  ( İ’dadi  beşinci  sınıf )  ve altıncı  yedinci  seneleri  ikmal eyleyenlere  ( İ’dadi )  şehadet  namesi  verilur .  ikmal  müddet  tahsiliye ile ( i’dadi )  şehadet namesi  alanlar  mekatibi  aliyeden  Mektebi  Mülkiyye-İ  Şahaneye bilmüsabaka (kırk  talebeden  ziyade  olursa  )  ve sair  mekatib  aliye-i  mülkiyeye  bila  imtihan kayd  ve  kabul  olunur .

      İbtidai  şehadetnamesini haiz  olanlar  mektebi mezkurun  birinci  senesine  ve  ruşdi  şehadetnameleri dördüncü  seneye  bila  imtihan  kabul  ediliyor. Mektebi  mezkure  cins  ve  mezhebe  bakılmayarak  evsafı  nizamiyeyi  haiz  olanlar  kayd  ve  kabul  olunur. Nehari  olarak  devam edenlerden  hiçbir  nam  ile  ücret  alınmaz  yalınız  gündüz  yemeğini  mektebde  yemek  istiyenlerin  senevi  200  guruş  i’ta  etmeleri  icab  eder . leyli  olarak  devam edenlerden  üç taksitte  yani Eylul  Kanun  Evvel  Ve  Mart  ibtidalarında  dörderden  on iki  lirayi  Osmani ücret  ahz  olunur . Talabe-i  leyliyyenin  elbisesi  çamaşurı yemeği  mekteb idaresi  tarafından  verilur  çamaşırı  mektebde  yıkanır ; evliyayi  atfalın yalınız  kitab  kağıt  ve kalem  gibi levazim ile  masarifi  hususiyyeyi  düşünmeleri  icab eder . Mektebin  tabibi ; hastanesi , eczanesi ve kaffe-i  memurin  ve hademesi  vardır ,

       Mekteb  1305 tarihinde küşad  edilmiştir . o zamandan beri     (95)  Rüşdi ve  (78) i’dadi beşinci sene ve  (40) idadi  şehadetnamesi  verilmiştir . Tam  idadi  şehadet namesi  alanların  isimleri  bervechi   atidir:

Hazim Efendi (Der-Seadet ) Faik Efendi  ( Konya  idadisinde katib ) Mehmed Efendi (Akşehir Ruşdiyyesi  muallimi sanisi )  Tahir Efendi ( Mahkeme katibi )  Osman Efendi ( Baytar) İbrahim Efendi      (Beytar)  Şemsiddin Efendi ( Beytar ) Sırakim Efendi  ( müteveffa ) Ali Efendi (Beyrut orman katibi ) Vasil Efendi ( Beytar) İlyas Efendi          (müteveffa ) Gonkiyanus Efendi ( ziraat mektebinde ) Rıza Efendi  , Hüsni Efendi ( Harbiye  mektebinde ) Yuvan Efendi (Tüccardan) Espiro Efendi (hariciye nazaratinde)  Nüzhet Efendi (keza) Abdulkerim Efendi ( Konya  belediye mühendis  muavini ) Bakir Efendi  ( Konya  mearif  idaresi  muhasebe  memuru  refiki ) Halil Efendi (Beytar mektebinde )  Mustafa Efendi ,Davud Efendi ( darulmualliminden )

Yesari Efendi ( Aksaray Rüşdiye muallimi  sanisi )  Ferid Efendi     (Der-Seadet daru’l-muallimin âlisinde )Filip Efendi ( Antalya  idadisi muallimlerinden ) İpokrat Efendi ( Tıbbiye mektebinden ) Galib Efendi  (  Hendese-i  mülkiyede )  Cemal Efendi ( Nahiye müdiri  ) Ömer Efendi  ( Daru’l- mualliminde )  Hasan Efendi ( Koçhisar memlahasında  katib ) Osman Efendi ( Hukuk mektebinde) bu sene şehadetname  alanlar : Nihad , Rıza , Hüsameddin , Mazhar , Said , Nuri , Teudur , Pertev Efendiler .

  315 senesi imtihan umumiyyesinde  mevcud talebenin mikdarı ber-vechi atidir :

Birinci  senede                   leyli    2           nehari        30

İkinci  senede                     leyli    4           nehari        17

Üçüncü senede                  leyli     6            nehari       13

Dördüncü senede              leyli    12          nehari           6

Beşinci  senede                 leyli      8            nehari         3

Altıncı senede                   Leyli     7            nehari         5

Yedinci senede                 Leyli     6           nehari          2

Yekun  talebe-i  mevcude

  leyli  45                            nehari   76       yekun   121

Hademe-i mekteb              nefer  7

Mektebi mezkurede okunan dersler :

Kur’ani Kerim  ve ulum diniye  ve fıkıh : yalınız  talebe-i  müslimeye mahsus  olup her sene  okutturulur -lisani Osmani ( imla kıraet  sarf  ve  nahv ve  inşa ) : beşinci  sene  nihayetine  kadar her sene  tedris edilur  _- Edebiyat  Osmaniye : son iki sene  talim edilur -Ahlak : keza- kitabeti resmiye : keza - Arebi : Her sene  vardır -Farisi : İkinciden başlayarak dördüncü sene  nihayetine  kadar okutturulur-Fransızca  : üçüncüden müntehi  seneye kadar- kavanin : son iki sene zarfında okutturulup-Hesab : Birinciden  beşinci sene nihayetine kadar -.

Dördüncü  ve beşinci senelerde-Cebir : beşinci  ve  altıncı senelerde -Hendese : üçüncü altıncı sene  nihayetine kadar -Müsellesat ve kozmoğrafya ve makine :  yalınız  müntehi  sınıfında-hikmeti  Tabiiyye ve Kimya : altıncı ve  yedinci  senelerde - Mevalid ( hayvanat nebatat ve meadin ): keza -Cuğrafya : Her sene - Tarih : birinciden  maada  her sene  _  ilimi  servet : münteha sene _ malumat nafia  ve hıfzıssıhha : birinciden  beşinciye kadar _ hüsi hst : her sene _ resim : beşinci ye kadar.

DARU’L-MUALLİMİNİ

 İBTİDAİ

Mekatibi sıbyaniyye  ve ibtidaiyye ye  muallim yetiştirmek üzere sair  merakiz vilayet gibi nefsi Konyada dahi bir darul muallimin ibtidai  vardır . müddeti tahsiliyye  iki senedir . Bu  darul muallimine  elyvm seksen beş talabe devam etmektedir .

 Tedris olunan dersler şunlardır :

Kur’an-ı kerim  ve Tecvid Tatbikatı -Arabi -  Farisi - Kavaid Türkiyye  Ve İmla -  Hesab – Tarih –  Coğrafya  -  Hat.

 

Daru’l-mualliminde mekatib mevcude-i  sıbyaniyye  muallimlerine  usuli tedris  irae etmek üzere  ayruca bir  dersde  küşad kılınmıştır  . İki sene  devam edub müntezaman  tahsil edenlere  şehadetname  ve müddeti muvakkate ile devam edub usul tedris teallum eyleyenlere  bilimtihan  ( Ehliyet-name ) i’ta edilür

 Himemi  masrufe-i vilayetpenahi ile mektebi mezkur geçende mükemmelen  tamir edilerek derslere bir  ehemmiyeti  mahsusa verilmiş ve fevaid ve muhassenat  daha ziyade teşmil ve tevsi’ kılınmış oldyğundan ilerude ihtiyaç  nisbetinde mu’allim  yetişdirileceği  me’muli  kavîdir.

KONYA   İNÂS  MEKTEBİ

Mektebi  mezkurda  müddeti  tahsiliye sair inas  mektebleri misillu ALTI sene  olup üçü ibtidai ve üçü Rüşdidir

Sahife  68

Birinci seneden müntehi  seneye  kadar tedricen talim olunan dersler şunlardır :

Elifbâ ve şifahi  malumat  -  Kur’an Kerim – Ulum Diniye – Kiraat – İmla – Kitabet – Kavaidi  Lisani Osman – Arabi – Farisi – Hüsni Hat – Durus Eşya – Malumat  Nafi’a – İdare-i  Beytiyye – Ahlak – Hıfzıssıhha – Hisab – Cuğrafya –Tarih – El hünerleri – Halı  Nesici (dokuması) .

          Mektebi  mezkur zaman ali-i vilayetpenahide  mükemmelen tamir kılındığı  gibi birde halıcılık  sanatı  ilave  edimiştir.

         Talibatın  ilk  çire desti-i  (başta el) meharetleri olan kebir  halı  südde-i seniyye-i hilafetpenahiye takdim olunarak  bunlardan on ikisi  muallimeleriyle birer  sanayi  madalyasıyla  taltif buyrulmuştur.

MEKATİB İBTİDAİYYE

El-yevm (bugün) Konyada otuz sekiz mektebi ibtidai bulunub bunların  cümlesinde ibtidai ders programlarına  ve usuli cedide-i tedrise temamiyle  riayet olunuyorsa da  ekserisinin  binaları  gayri  muntazam ve bağçeleri mefkud (yok) olmakla  yedisinden maadası zamanımız ihtiyacatiyla  mütenasib bir suretde  henöz  temamiyle  istıhsali mükemmeliyyetden  edememiştir .

Yedi metkeb şunlardır :

Hamidiye mektebi 

Muallim Evveli Hacı Mehmed Efendi    Talebe-i mudavime (110)

mektebi mezkur harab bir halde iken ahiren  tamir  kılınmıştır

Muallim sanisi    Abdullah Efendi         

Muallim  muavini  Mahmud Efendi.

Mecidiye   mektebi:

Muallim Evveli İbrahim Efendi              Talebe-i mudavime  ( 95)   

Mektebi mezkur gayet harab ve mesdud iken müceddeden ve

mükemmelen  bittamir  küşad edilmiştir

Muallim sanisi  Halis Efendi

Aziziye mektebi:

Muallim evveli Mustafa Efendi     Talebe-i mudavime  ( 30)

Mahmudiye Mektebi:

Muallim evveli   Hacı Osman Efendi    Talebe-i mudavime (57)

 Feyziye mektebi:

Muallimi evveli Talib Efendi                  Talebe-i mudavime (79)       

Mektebi  mezkurda  tamir  ve islah kılınmıştır.

Muallim  sanisi  Hüseyin Efendi  

          Akif paşa  mektebi

Muallim evveli  Hacı Ahmed Efendi      Talebe-i mudavime (98)        

Mektebi  mezkur dahi ziyadece harab iken mükemmelen  tamir ettirilmiştir

Muallim sanisi  İsmail Efendi

Muallim  muavini Celal  Efendi

Behaiyye mektebi

Muallim evveli Hacı Ahmed Efendi    Talebe-i mudavime (32)

Diğer otuz bir  mekteble  beraber işbu yedi mektebde ( 1576 ) sı zukur  ve  ( 794) ı inas  olmak  üzere  cem’an ( 2370 ) şakird  devam etmektedir.

Nefsi Konya ya merbut mahallat ve kuradan  on altısında  mekteb  mevcud ve bunlara ( 600) yı zukur ve ( 321)i inas olmak üzere  ( 921) şakird müdavimdir

Mevcud olmayan  yerlerde de  küşadına teşebbüs edilmiştir .

Mekatibi ibtidaiyyede müddeti tahsiliye  üç sene olup sırasiyle :

 ( Elif-ba ), Kur’an-ı Kerim , Tecvid ,İlmi-hâl , İmla , Kıra’et , Sarfı Osmani , Hesab , Hüsni Hat)

tedris  ve  ta’lim olunur

          

Zemanı âli-i   vilayetpenahide  Konyada  bir  Mektebi Ruşdi-i Askeri tesis  ve küşadı  emri istihsal  ve  yenisinin  inşasına  kada r muvakketen  mekteb  binası  dahi tedarik  ve  isticar edilerek  ümera ve  zabitan  askeriyeden  heyet idare ile   muallimlerinin  vuruduna  intizar edilmekde  bulunduğu  gibi

bir de mükemmel  bir  Sanayi Mektebi vucuda getirilmesi esbabına  teşebbüs olunmuştur

( Medaris  ilmiye )

Nefsi Konya kasabasında  elli üç  medrese mevcud olup  bunlara       (2192) talabe-i ulum  devam  eylemektedir . Medarisi mezkurenin  her biri  bir  müderris efendinin  taht-i  idaresinde  bulunan  devam eden talebe  müderrisini  muma ileyhimin  tedrisatından  müstefid  olmakda ve her sene  bir çok efendilere  icazetname   i’ta  kılınmaktadır .

/

Kütübhaneler                                                 kütübi mevcude

Dergahi Hazreti Mevlana  kütübhanesi                               1373

Şeyh  Sadriddin  Kunevi   kütübhanesi                               0256

Yusuf Ağa                         kütüblanesi                               1223

Hacı Abdurrahim Efendi  kütübhanesi                               0300

İplikci camii şerifi            kütübhanesi                                0128

Yekun        3280   Kitab

Hıristiyan Mektepleri

Konya  kasabasında  dört Hıristiyan  mektebi vardır . Bunlardan  Rum  mektebine  (300) , Ermeni mektebine  (272) , Perjan nâm  Fransız rahibi idaresinde  müesses  mektebe (70)   ve  diğer muhtalit bir  Hıristiyan mektebine  320    talebe  ve  talibat müdavimdir.

   Bu  mektebler   usuli  ve  kavaidi mahsusasına  tebe’an Vilayet Mearif  idaresinin  taht-i  nazaretindedir .

Me’abid  Hrstaniye

Konyanın Alaiddin mevkii  civarında  biri  Rumlara ve  diğeri  Ermenilere mahsus iki kilisa mevcuddür.

. Mahsulat

Buğday çavdar arpa nohud mısır  fasulya Sisam patatis mercimek  yulaf bakla  darı finik tütün kerte cehri kök  boya  ketan  zeyrek   tumalan ( trofel) afyon  haşhaş  palamut burçak ve saireden ibarettir . sebze  ve  meyvenin  ekseri  envai yetişur.

16. SALNAMEYE GÖRE Vilayet  Dahilinde  Mevcut Kütübhane Derunlarında  Bulunan Kütüb-i Mütenevvi'a nın  Mikdarını Mübeyyindir

Nefs-i Konya

Dergah-ı  Hazreti  Mevlana Kütübhanesi  kütüb-ü  mütenevvi'a    1300

Şeyh Sadriddin Kunevi hazretlerinin kütübhanesi  kütüb-i  mütenevvi'a  61

***

Kethüdâ merhum Yusuf Ağa kütübhanesi  kütüb-i  mütenevvi'a

519

053

572

İşbu kütübhane  Sultan  Selim Hân cami'i şerifi  derununda vaki' olub halen veli-i esbak Zıya  Paşa'nın vakfeylediği kütüb-ü  mütenevvi'a dahi bu  kütübhanededir

52

***

Zincirli  medrese kütübhanesi  kütüb-ü mütenevvi'a

23

***

İplikci cami'i şerifi kütübhanesi  kütüb-ü mütenevvi'a

34

***

Hacehacı  Ömer kütübhanesi  kütüb-ü  mütenevvi'a

126

***

Sille  İstabl amireh payalulerinden  Hacı Mustafa beğ kütübhanesi mevcud  olub kütüb-ü  mevcudenin cem'ine  Hace  Hacı İsmail Efendi delalet  etmiştir75

***

Hadim deHadimi  merhum kütübhanesi kütüb-i mütenevvi'a

544

***

Karaman'da Abid Ağa kütübhanesi  kütüb-i  mütenevvi'a

72

***

Ilğın da  Lala Mustafa Paşa kütübhanesinde kütüb-i  mütenevvia

 30

***

Isparta da Halil Hamid Paşa kütübhanesi kütüb-i  mütenevvi'a 

177

***

Antalya da Müslüm Hacı Mühammed kütübhanesi kütüb-i  mütenevvi'a  30

***

Burdur da

Derviş Mehmed Paşa  kütübhanesi  kütüb-i  mütenevvi'a

1260

***

Halil  Hamid Paşa kütübhanesi  kütüb-i mütenevvi'a

72

***

Küçük  şeyh kütübhanesi kütüb-i mütenevvi'a

89

***

Eğridir

Yeni Mehmed Paşa kütübhanesi kütüb-i  mütenevvi'a

87

***

Elmalu da

Müslim hacı Ağa kütübhanesi kütüb-i mütenevvia

106

***

Barla da

Yeni  Mehmed Paşa kütübhanesi kütüb-i  mütenevvia

123

***

Niğde de

Sefer Alaiddin beğ kütübhanesi kütüb-i mütenevvi'a

58***

Arabsun da

Kara Mehmed Paşa Kütübhanesi  kütüb-i  mütenevvi'a

87

***

Nevşehrinde

Damad İbrahim Paşa kütübhanesi  kütüb-i  mütenevvi'a

68***

Besim Ağa  kütübhanesi kütüb-ü  mütenevvi'a

35

***