İLGIN KAZASI

ILGIN KAZASI

HUDUDU : Tul,Arz Dereceleri,Mesaha-i Sathıyesi

Tul-u şerifenin 28-29 dereceleriyle arz-ı şimaliyenin 38-39 dereceleri arasında ve merkez vilayetin garp şimalisinde kain Ilgın kazası garben Akşehir ,şarken Seyit-İli  cenuben Beyşehir şimalen Haymana kazalarıyla muhat ve mahduddur. Merkez kazası Anadolu-Bağdat hattı güzergahında ve Haydar Paşa’dan itibaren 630 km ve 300 m üzerindedir. Sath-ı bahriden irtifa’ı 1029 m olup mesaha-i sathiyesi 1750 km murabbaiyyedir.

Cibalin mübde-i Kadınhanı müntehası Akşehir’dir. Cümlesi toros silsilesi şa’batındandır. En yüksek irtifa’ı 1700 m dir.

ENHAR:Güzergah ve Tulları Seyrinde Bataklık Mevcut Olup Olmadığı

Dahil kazada şark ve garb-ı cenubiden şimale doğru  : Akanyolçak, Atlaş,Sungur Bey yahut Mahmut Hisar namlarındaki çaylar Ağalar karyesi şimalinde ve Zaferiye karyesi civarından birleştikten sonra Bolasak namını alarak Mahmudiye,atalandı karyeleri civarında bil-mürur biraz daha ileride Subatan mevkiinde müteaddit Kapılar deresine akar. Bir müddet yer altında mevcut mecrasıyla aktıktan sonra sath-ı arıza çıkarak Akşehir kazası dahilindeki Ak Göle mensup olur.

Garb-ı cenubiye deki Derbent,Çiğiller ,Bekri,Taşdiğin ormanlarından küçük ırmaklar merkez kazaya 1 saat mesafedeki Paşa köprüsü denilen mevkide yerleşerek Ilgın çayı namını alır. Bunlardan başka Akşehir kazasının Doğan nahiyesinden gelerek mülhakat-ı kazadan ve Argıthanı nahiyesinden geçen ufak bir çayı ile Ilgın’ın 2 km garbındaki kaplıca suları civar tepelerden süzülmüş müteaddit 3 km şimal-i garbisindeki ‘’ çavuşçu’’ gölüne mensup olurlar. Şark ve garbi cenubiye deki salifü’ü z-zikr nehirlerin kafesi geçtikleri mahallerdeki araziyi erra ve bu suretle mahrum faaliyet ve maluf batait olan eshab-ı araziyi adeta ihya eder.

GÖLLER : Vasati,Mevkii,Daimi Veya Muvakkat Olup Olmadıkları, Bataklık Yapıp Yapmadıkları :  

Dahil kazada kat’nakıs şekline ve 30km mahiyetinde ‘’Çavuşçu’’ nam-ı ahzle Ilgın gölü vardır. Bu gölün sevahil-i tamamen sazlıktır. Hemen gölün 1/8 kısmını bu sazlıklar işgal etmektedir. Gölün suyu tatlı olup sayd olunan bataklıkların lezzeti meşhurdur. Mevcut bataklıklar tuna balığına benzer.

TEŞKİLAT-I JEOLOJİYE :

Dağları teşkil eden suhur Kilisli olup devr-i Rabia aittir.

MADEN VE MEMLEHA :

Kazanın 1 saat kadar şark-ı şimalisinde sivri dağ denilen mevzide (beyaz mermer) madeni mevcut olup işletme imtiyazı 20sene müddetle ba ruhsatname Akşehirli Haydar Bey’e verilmiştir. Bundan başka kaza dahilinde maksuf maden ve memleha yoktur.

ORMANLAR :

Dahil kazada ormanlar 30 bin cerib vasatındadır. Eşcar ve mevcude: çam,meşe,ardıç ve eşcar-ı hasise –i sairedir. Çam ormanı %75 nispetinde olup umumiyetle gençtir.

NEBATAT VE ZİRAAT :

Çam , meşe , ardıç ,söğüt, alıç, armut,elma,hindiba,tatlı  kuzu kulağı,ebegümeci,papatya,mantar,domalan ,çiğdem,kök boya,hüda-i nebat olarak bulunmaktadır.

Ziraat yalnız ova karyelerine münhasır olduğundan aleladedir. Başlıca mezruatı buğday,arpa,fenik,mısır,mercimek,fasulye,patates vesairedir.

HAYVANAT-I EHLİYE VE VAHŞİYE :

Kaza dahilinde tilki ,kurt,çakal,kunduz,tavşan,porsuk,ayı,geyik,yılan ,kertenkele gibi hayvanattan maada tuyuratdan yabani kaz,ördek,kara tavuk,kuğu(gölde olup beyazdır bahri on kıyye kadar gelmektedir,kaza müşabihtir) keklik ,çil keklik ,bıldırcın,üveyik, güvercin,saksağan,karga, balıkçıl,hud hud ,baykuş,serçe, kırlangıç,leylek , sığırcık ,atmaca,arı kuşu,kartal,kuzgun,kara kuş,yarasa ,bülbül hayvanat-ı ehliye olarak da : beygir,inek,manda,öküz,merkep,hindi,tavuk,horoz vesaire mevcuttur.

TAKSİMAT-I MÜLKİYE :

Kaza bir nahiye ve merkezden abat olmak üzere taksimat-ı mülkiye itibarıyla 2 ye aksam etmiştir. Merkez kazanın 16 mahalle ve 45 kurra-i mevcudesi olup kurra esamisi ber vech-i atidir.

Köştere                       Geçit               Balık

Şevketiye                   Çanak             Mecidiye

Osmaniye                   Burhaniye       Müddehatiye

Beydiğin                     Yenice            Ruus

Ayaslar                       Taşdiğin         Bekri

Balyas                        Kembos          Burak Masalı

Günü Pınar                 Tekke              Mahmut Hisar

Altaş                           Polcak             Ağalar

Sadık                          Sungur Bey     Reşadiye

İhsaniye                      Tevfikiye        Zaferiye

Orhaniye                    Kale                Karaköy

Döğer                         Avdan             Şuhut

Çökmekci                   Turşenç           Çavuşçu

Harami                       Tekkeler         Misafirli

Boraslar                      Dere                Reşadiye

ARGITHANI NAHİYESİ

5 mahalleden maada ber vech-i zir 5 karye mevcuttur.

Tafrak             Çiğil Sefili                 Çiğil Alevi

Balkar             Derbent

           

İKLİM-MEVASİM : Derece-i Hararet ve Nesiminin Vasati Asgari ve Azami Miktarları

İklim-i mu’tadile baridedendir. İlk baharda derece-i hararet 18 mevsim-i sayfide 25-30 sonbaharda 20 kış mevsiminde ise 5-15 dir. Hadd-i asgari kanun-u sani ve azami derece-i hararet temmuz aylarına tesadüf etmektedir.

RÜZGARLAR :

En ziyade esen Poyraz ve Lodos rüzgarlarıdır.

DERECE-İ YEBUSET VE RUTUBET :

Muyakas-ı tatbiki suretiyle rutubet ve yebuset derecelerini ölçmek kabil olamamış ise de kazanın ratıp olduğu aşikardır.

YAĞMURLAR VE İRTİFA’I :

Kaza dahilinde yağan yağmur ve seyyanen denecek derecede ise de cenubundaki Toros dağları şı’batında olan derbent ve Çiğil dağlarına fazlaca yağmaktadır. En ziyade Mart 15’inden Mayıs nihayetine kadar yağar bazen Hazirana kadar yağdığı da olur.

Yağmur gürültü yapar. Hasarata mucib olur. Fakat az devam eder. Bazen gürültüsüz tabii olarak ince ve ağır bir halde yağar ki bu rahmet çok devam eder. Teşrin-i evvelde ve ender olarak da kanun-u evvel ibtidalarında başlayan kar Mart evasıtına kadar devam eder. Müddet-i devamı 3 aydır. Ekseriya 5 santimden 30 santime kadar sahn-ı peyda eder. 90 cm ye kadar sahn-ı peyda ettiği görülmüş ise de bu hali fevkaladedir.

KAPLICA,ILICA : Meyah-ı Madeniye

Ilgın kasabasının 2 km garbında üzeri örtülü bir kaplıca ile Ilgın kolunun garb-ı şimalisinde ibniyen hali olup üzeri büsbütün açık diğer bir maden suyu vardır. Her ikisinin tertibatında çelik,cüz-i kükürt ve bir miktar som vardır.sular derece-i hararetleri 42 dir. Bunlar felah,takris ve cild hastalıklarına nafi olduğu kanaatiyle civardan zevat ve hastağan gelmektedir. Kazada hamam olmadığından kaza ahalisi kaplıcadan hamam suretiyle istifade eylemektedir. Maalesef  suyun terkibi henüz tahlil edilmemiş olduğundan kat’i olarak malum değildir.

Örtülü kaplıcanın esas binası bir rivayete göre Alaaddin diğer rivayete nazaran Abbas zamanında inşa olunduğu söylenmektedir. Evkaf nezareti tarafından tamir ve tadil edilmiş ise de bundan temin-i istirahata kafi olmadığı meşhuttur.

NÜFUS-U UMUMİ:Irk ve Din Üzerine Taksimat-ı Asair ve Lisan-ı Umumi :

Kazanın nüfus-u umumiyyesi 33.872 olup bunun 17.453’ü zekür 17.419’u inastır. Yüzde 1 nisbetinde  Ermeni ve 2 nisbetinde Rum-u ensari vardır. Lisan-ı umumi Türkçe olup asair mevcut değildir.

TARZ-I TELBİSİ :

Elifi biçimi şalvar,salta ,fes giyerler. Fes üzerine abani sarık saranlar dahi bulunur. Kadınlar basma ve alacadan bol şalvar giyerek başlarını yünden mamul geniş bir parça ile örterler. Tarz-ı telbisi şayan-ı kayd bir şekl-i mahsus yoktur.

TARZ-I MAİŞET VE İŞTİGAL (SANAYİ) :

Gayetle basittir. Kendi ihtiyaçlarını temin edecek miktarda mensucat imale edilmektedir.

AHLAK VE MAARİF :

Ahali kurra misafir haneler yaparak marin be ağabeyrine ve erbab-ı ihtiyaca muavenet etmekte zevk duyarlar. Kazada maarif idaresinde inas ve zekura mahsus 2 rüştiye mektebi ile Argıt ,Ruus,Derbent ve Çiğil karyelerinde birer ibtida-i mektebi vardır. Sair kurrada *** etfalin tedrisi köy imamlarına terk olunmuştur. Binaen aleyh maarif teşkilatı hemen yok gibidir. Kaza dahilinde 1 merkezde 13’ü mülhakatta olmak üzere 14 medrese mevcut ise de bunların 2 si kabil-i sekena diğerleri harap ve metruktur. En meşhuru nefs-i kasabada ki Piri Hasan Bey medresesi olup banisi meçhuldür. Lala Mustafa Paşa camii şerifi 570 adet kitab-ı muhtelife-i diniyeye havi bir kütüphane mevcuttur.

ANANAT .

Düğünlerde tabanca atmak ,mayıs aylarında kan aldırmak,sıtmalının talağını kesmek,mekabir pencerelerine sıtmayı bağlamak adetleri mevcuttur.

HALKIN TABABETE KARŞI VAZİYETİ: İTİKADAT-I BATILE

Burada dahi itikadat-ı batıleye inhimak çok olduğu cihetle hastalarının suret-i fenniye de tedavisine hitamam edenler pek azdır. Tabibe müracaat etmezden evvel itikadatın icap ettirdiği tedabire müracaat ederler. Ez cümle istima müzminleştiği zaman tahal söktürücü büyüdüğünde ocak tabir edilen bir takım kimselere müracaat ederek talak kestirirler. Frengi ve kendi tabirlerince ‘’kızıl çiçeğe’’ karşı da saparna ile tütsü yaparlar. Bi’t-tabii bunlardan da faide göremeyince hastalıklarının son devirlerinde tabibe müracaat edenleri bulunur.

NEZAFETE RİAYET : AHALİNİN BÜNYE-İ TEŞKİLATI :

Taharet ve nezafete ihtimamları noksandır. Bataklığa civar olan karye ahalisi istisna edilince hemen umumiyetle teşkilat-ı azimeleri kemaldedir.

MÜESSESAT-I SIHHIYE :

Kazada bir hükümet tabibi ile küçük sıhhıye memuru ve belediyenin bir de aşı memuru vardır. Bir eczanesi olup dispanser ve hastane yoktur. Ahval-ı hazıra dolayısıyla halen 500 yataklı bir askeri hastanesi mevcuttur.

MEKTEP VE MEDARİS :

Yukarıda zikredildiği vechle kaza dahilinde 14 medrese 6 mektep mevcuttur.

HAN,OTEL,HAMAM,FABRİKA :

3 büyük han ile hamam nizamına kain 2 kaplıc olup ylnız çavuşçu gölünden tahsil eden ufak dere ve çaylar üzerinde 8-10 adet su değirmeni vardır.

ŞEHİR VE KÖYLERİN VAZİYETİ : Mebaninin Tarz-ı Mimarisi :

Gayr-i muntazamdır. İstasyon civarında mevcut birkaç hane istisna edilecek olursa alel umum ibniyye usul-u kadim vechle temeli taştan üzeri kerpiç ve ahşap olarak inşa edilmiş olup damları kamış ve toprakla mesturdur.

EMAKİN-İ UMUMİYYE :

Umumi hususi lağımlar olmayıp helalar çukurlar üzerine müessestir.

KABRİSTAN : (Mevkii,Vaziyet-i Coğrafyası)

Şehrin umumiyetle açığında ve gayr-i sıhhidir.    

BATAKLIKLAR : Mevkii,Vasati,Erbabı,Kurutulması Hakkında Mutalaat

Yukarıda zikredildiği üzere çavuşçu gölünün civarı hemen her tarafta su birikintileri mevcut olup ötelerde şehir ahalisine bataklığın tevlit ettiği mezratı beliğan ma beli hasıl etmektedir.

İÇİLEN SULAR : Suret-i İsale Ve Evsaf-ıHükmiye Ve Kimyeviye Ve Sıhhıyesi

Şehir dahilinde başlıca şerb için istimal edilen su Yoçak dağları eteğinden nebat eden yolçak suyudur. Bunun mecrası evvelce adi köniklerden ibaret iken 14 sene mukaddem tefriş edilen dökme boruların şehre isalesi temin edilmiş olduğundan suyun safiyet-i tabiiyyesi muhafaza edilmiştir. Şehir  dahilinde 30 adet çeşme vardır. Köylerde isti’mal edilen sular kuyu , menba’,çay sularıdır.

EMERAZ-I MU’TADE VE BELDE : MEVSİM HASTALIKLARI :

Kazada beledi hastalıkları yoktur. Kışın zat’ül kasabat-ı zatürre ve zat’ül cend, romatizma ,yazın cihaz hazmi rahatsızlıkları ile göz hastalıkları ve alelhusus terahüm oldukça kesiredir.

ÇİÇEK :

Çiçek aşısına ahali oldukça riayet etmektedir. Maettessüf köylerde çiçek hastalığı bir şekil almadan vukuatı merkeze ihbar etmezler.

FRENGİ (FUHUŞ) :

Kazada frengi her tarafta görülebilmekte ise de müstevli olmayıp mahdudtur.

MALAREYA :

Kaza ahalisi umumiyetle malareyadan müteessir ve muzdariptir. Çavuşçu ve Nane gölü bataklıklarından gelen atafiller buralara tenasil ve tekessür etmektedir.

AKLİ VE ASABİ HASTALIKLAR :

Kaza dahilinde şimdiye kadar akli ve asabi hastalıklara tesadüf edilmemiştir.

EMERAZ-I SARIYE - KOLERA :

Harb-i umumiyeye müteakip lekeli humma kazada oldukça tahribat icra eylemiş ise de kazada kolera sayısı zuhur etmemiştir.

TEVELLÜDAT VEFAYAT NİSBETİ : ETFALDE VEFAYAT :

Tevellüdat %10 olup vefayat %25 dir. Etfalde vefayat ise %40 nispetindedir.sebebi çocuk beslemesini ve büyütmesinin bilmemelerindendir.

MEKABİR VE ZİYARETGAH :

Kazanın ahval-i tarihiyesi mazbut olmadığı gibi kazada asar-ı atika dahi yoktur. Yalnız Lala Mustafa Paşa tarafından bina edilmiş bir camii,medrese ve evkafdan harap bir hamam vardır. Mekabir ve ziyaretgah olarak da kasabada Şeyh Bedrettin ,Şeyh Vefa ,Turabi Dede,Çavuş Baba ,Hacı Satılmış ,Zincir Baba isimleriyle 6 zat metfun olup ahalinin mahal-i münacinidir. Bunların da tarih-i vefatları malum değildir.